مجله نماوا، نیما بهدادی مهر
نسل امروز پرسشگر و مطالبه گر است؛ به داده ها و پیش‌گفته های تثبیت شده در باور نسل های پیشین کاری ندارد و تا خود به صدق و درستی یک موضوع پی نبرد در مورد آن موضع نمی گیرد. سریال شبکه مخفی زنان برای چنین نسل بیدار و آگاهی به سان یک دانش پژوهی تمام عیارِ اجتماعی به معنای عام عمل می کند.
این جمله بدین معناست که اتمسفر متمایز سریال از حیث ایده پردازی تا اجرای نوآورانه شوخی های کلامی و گویشی و نمایه سازی کاریکاتوری یا نمادین از شخصیت های روایت، به مانند الگویی تعلیمی برای مخاطبانش عمل می کند. الگوی تعلیمی سریال از یک منظر گریز زدن به پستوهای سیاست و فرهنگ از یکسو و نگریستن به سیر تطور و تحول اجتماعی از سوی دیگر است.
سریالی فرازمانی و فرانسلی
به واقع «شبکه مخفی زنان» سریالی فرازمانی و فرانسلی است؛ فرازمانی است به این دلیل که هوشمندانه مسائل مبتلابه اجتماعی به معنای عام در ایران را در یک پیوستگی تاریخی روایت می کند و دیالوگ هایش، هم روایت ماقبل ، هم بازگویه زبان حال و هم پوشش دهنده پیشنهادهایی بنیادین برای فهم نظری توسعه در همه جنبه های آن است؛ توسعه ای که از دریچه آگاهی برون می ریزد و مرزهایی نوین از رفتارها و گفتارها را در پوشش مفهوم پیشرفتِ لایه لایه برای مخاطبان بازتعریف می کند.
در عین حال می توان مخاطبان این سریال را فرانسلی برشمرد. بدین معنا که هر نسل برمبنای گستره ادراکی خود با مفاهیم و رخدادهای تبیین شده و به نمایش درآمده در سریال ارتباط می گیرد و کنشمندی و گفتارپژوهی هر شخصیت می تواند نمایه ای بر چرخه تغییرات اجتماعی به معنای عام در ایران باشد.
در این زاویه دید مخاطبان با دو رویکرد در شخصیت پردازی مواجه هستند. در رویکرد اول تمرکز بر زندگی شخصیت هایی که ساده و عام هستند به سان یک بازنمایی از زیست عمومی در نظر می آید و در رویکرد دوم اختصاص هر قسمت سریال به معرفی یکی از مفاخر و چهره های ماندگار سبب ساز آشنایی بهتر نسل های مختلف با شمایل های مانای تاریخ ایران شده است؛ شخصیت هایی که هر یک سرچشمه و منشا تحول و گذارهای خاص اجتماعی به معنای عام بوده اند.
سریال از بررسی روند تشکیل اداره سجل احوال با یک ریویو دیالوگ شوخ طبعانه آغاز می شود و از همان ابتدا رویکرد خود در بررسی فراز و نشیب زیست زنان در ایران را به مخاطبان می نمایاند. مخاطبانی که از همخوانی بافتار روایی و زیستار درونی این سریال با رخدادهای پیش آمده سیاسی – اجتماعی در ایران به وجد آمد و آن را خوانشی مهم از چرخه تاریخی زیست در سرزمین مادری دانست. سرزمینی که تاریخی از رازهای مگو را در دل خود دارد و سریال شبکه مخفی زنان تلاش کرد تا در سی پرده آن ناگفته ها را با بیانی شیرین به رازهای بگو بدل سازد.
در ادامه و به تفکیک، شیوه معرفی شخصیت های ماندگار در این سریال را که به شیوه ای کوتاه و صرفا برخاسته از شوخ طبعی و ذوق احترام گونه افشین هاشمی به آن شخصیت ها انجام شده است با هم مرور می کنیم.
دالان روایت برای معرفی چهره های ماندگار
در قسمت اول دو چهره ماندگار و مشهور از تاریخ ایران به مخاطبان معرفی می شوند. صادق رضازاده شفق مدیرمسئول روزنامه شفق، مبارز سیاسی، عضو فوج نجات تبریز و از اعضای موثر در نگارش منشور ملل متحد با نقش آفرینی رضا بهبودی و بانوی شعر و ادب پروین اعتصامی با هنرنمایی باران کوثری.
گفتار پروین اعتصامی در انتهای سکانس معرفی خود بازتابنده تمدن و فرهنگ غنی ایران است که با لحنی متین و آرام از سوی باران کوثری اجرا می شود. در عین حال مکالمه پروین و میرزا در این سکانس نمایانی مهارت و تیزبینی خاص پروین در سبک ادبی مناظره یا همان حاضرجوابی است که جایگاه والای این بانوی شاعر در تاریخ ادبیات ایران را به مخاطبان می نمایاند.
شخصیت هایی که از قسمت دوم به بعد در این سریال معرفی می شوند به شرح زیر هستند:
پروفسور محمود حسابی(احسان کرمی) بنیانگذار فیزیک و مهندسی دانشگاهی در ایران، وارتو طریان ملقب به لالا خانم(باران کوثری) از نخستین بانوان ایرانی که نمایشی را به روی صحنه برد، آرتو طریان بازیگر و کارگردان ایرانی که در اولین موزیکال ایرانی با نام اپرت پریچهر و پریزاد ایفای نقش داشت، آلنوش طریان بنیان گذار نخستین رصدخانه فیزیک خورشیدی و مادر نجوم و بانوی اختر فیزیک ایران، ایران تیمورتاش(باران کوثری) از شاعران مشهور بجنورد که در سکانس روایت خواب هایش بخشی از تلخ ترین لحظه های زیستی جامعه ایران مانند زلزله دیلمقان- آتش سوزی مدرسه ناموس- قتل عبدالحسین تیمورتاش و… بازگویی شد، عبدالحسین تیمورتاش نخستین وزیر دربار رضاشاه، پزشک احمدی(رضا بهبودی) که با آمپول هوا به یک قاتل مخوف برای زندانیان سیاسی و مبارزان بدل شده بود، بدری تیمورتاش نخستین دندانپزشک زن ایرانی و میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل(رضا بهبودی) مدیر روزنامه صور اسرافیل که دهخدا شعر مشهور « یاد آر ز شمع مرده یاد آر» را در وصف او سرود.
نمایش خیر و شر در بستر کمدی درام
در عین حال سریال با نمایش بازیگوشانه تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران تلاش کرد تا چهره های موثر ایرانی در عهد پهلوی اول را به مخاطبان بشناساند. محمدحسین آیرم(حمید فرخ نژاد) رئیس نظمیه تهران، محمدحسین لقمان ادهم(رضا بهبودی) رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه تهران، درویش خان از نوابغ موسیقی ایرانی که اولین قربانی تصادف با خودرو در ایران بود، کلنل علینقی وزیری(احسان کرمی) از پیشگامان آهنگسازی برای اجرای ارکستری موسیقی ایرانی و مبدع روش نت نویسی و شیوه تدوین ردیف در موسیقی ایران که علت اصلی اشتهار او ابداع علامات عرضی سُری و کُرُن بوده است و به همین علت او را پدر موسیقی نوین ایران نامیده اند؛ مادر وی بی بی خانم استرآبادی موسس اولین مدرسه دخترانه در ایران است.
فهرست پیشگامان و نوآوران
فهرست ریویوگرافی سریال به پیشگامان و نوآورانی می رسد که تاریخ فرهنگ، هنر، سیاست و ارتباطات ایران را دگرگون ساختند. نورالهدی مظفری ملقب به پرخیده(باران کوثری) از نام آوران حرکات آکروباتیک صحنه ای در بازیگری تئاتر، حسین خیرخواه از پیشگامان تئاتر کنسرتی و ارکستری ایران، محمدعلی میرزا دولتشاهی ملقب به مشکات الدوله(رضا بهبودی) وزیر پست و تلگراف در ایران و پدر مهرانگیز دولتشاهی اولین سفیر زن در تاریخ ایران، نصرت الملوک کاشانچی(باران کوثری) اولین بانوی فعال در پزشک قانونی ایران، آنتوان سوروگین(رضا بهبودی) عکاس روسی که از مهم ترین ثبت کنندگان تصویر زیستی جامعه ایرانی حدفاصل سلطنت ناصرالدین شاه تا رضاشاه بود، محمد جعفر خادم(احسان کرمی) عکاس مخصوص رضا شاه که عکس وی از لحظه تاج گذاری رضا پهلوی به روی مجله تایم رفت همچنین در عکاسخانه وی امکان عکاسی در شب برای اولین بار در ایران مهیا شد، پری آقابایف(باران کوثری) خواننده اپرا و بازیگر ایرانی که از او تحت عنوان مردمک چشم جامعه هنری تهران یاد شده است و علاقه اش به صحنه باعث افتتاح سینما -تئاتر تروپ پری شد، رضا کمال ملقب به شهرزاد(رضا بهبودی) از نخستین نمایشنامه نویس های ایرانی و بزرگترین نمایشنامه نویس عهد پهلوی اول به سبک جدید است که دستی هم بر ترجمه داشت و کتاب سالومه اسکار وایلد را اولین بار به فارسی ترجمه کرد، سکینه پری(باران کوثری) اولین بانوی جراح ایرانی، مرتضی خان محجوبی نوازنده پیانو و از بنیان گذاران موسیقی ملی ایران، ملوک ضرابی از خوانندگان معروف موسیقی سنتی ایران، نیمتاج سلماسی(باران کوثری) شاعر وطن پرست و از آزادی خواهان عهد مشروطه که با سرودن قصیده معروف کاوه نمایه ای نو بر شعر حماسی و مبارزه طلب بخشید، از اسامی ماندگار تاریخ ایران هستند.
کافه، سینما، جامعه و چند عرصه دیگر
سریال به لوکیشن ها، پیشه ها و دانش ها نیز توجه ویژه ای نشان داد که برآیند این توجه را می توان در نقش بخشی روایت به معرفی چهره های زیر مشاهده کرد:
خاچیک مادیکیانس(رضا بهبودی) موسس کافه نادری، یاور فرخزادی از کارآگاهان و جرم نگاران مشهور عهد پهلوی اول، گلی ممدقلی(باران کوثری) زن لوطی، ویلیام شکسپیر( رضا بهبودی) شاعر ملی انگلیس و خالق اتلو و هملت و…، ابراهیم مرادی(رضا بهبودی) از پیشگامان سینمای ایران، لیدا ماطاووسیان(باران کوثری) از نخستین بازیگران زن فعال در سینمای ایران، ماری کوری(باران کوثری) نخستین زن برنده جایزه نوبل و از پیشگامان پژوهش در زمینه واپاشی هسته ای که به دستاورد دو جایزه نوبل فیزیک و شیمی برای او انجامید ، علی پرتو اعظم(رضا بهبودی) از سیاستمداران و پزشکان متنفذ ایران در عهد پهلوی و ملقب به حکیم اعظم، ارنست امیل هرتسفلد(رضا بهبودی) ایران شناس و باستان شناس شهیر آلمانی و نخستین کاوشگر محدوده های دست ناخورده پاسارگاد و آپادانا و تخت جمشید، ذبیح الله حکیم الهی دشتی مشهور به منصوری(رضا بهبودی) مترجم نام آشنای ایرانی، علی اکبر صنعتی زاده(رضا بهبودی) بنیان گذار پرورشگاه صنعتی کرمان، زینت جهانشاه(باران کوثری) اولین طراح مد در ایران، زیگموند فروید(رضا بهبودی) بنیانگذار دانش روانکاوی، جبار عسگرزاده ملقب به جبار باغچه بان(رضا بهبودی) موسس نخستین کودکستان در شهرستان مرند و اولین مدرسه ناشنوایان ایران در تبریز و اولین ناشر و مولف کتاب کودک در ایران، کیخسرو شاهرخ ملقب به ارباب کیخسرو(رضا بهبودی) بنیانگذار شبکه تلفن سراسری ایران و بانی کتابخانه مجلس همچنین کاشف محل خاکسپاری و بنیانگذاری آرامگاه فردوسی، سیدحسن شجاعت معروف به سید حسن رزاز(رضا بهبودی) از پهلوانان و باستانی کاران نامداران دوران قاجار و پهلوی، محمد تقی بهار متخلص به ملک الشعرای بهار(رضا بهبودی) شاعر و ادیب و سیاست پیشه نامی ایران که از سوی ناتل خانلری به عنوان آخرین ادیب بزرگ ایران نام برده شد.
همه نام هایی که برشمرده شد در ۳۰ قسمت و در خلال روایت برای مخاطبان بازشناسی شدند تا «شبکه مخفی زنان» به تاریخ تصویری کوچکی از ایران در قرن گذشته بدل شود.
