یادگاری Memento که ۱۵ سال پیش و در شانزدهم ماه مارچ سال ۲۰۰۱ پخش شد را خیلی‌های به عنوان “فیلمی با روند داستانی عقبگرد در مورد شخصیتی دچار بیماری فراموشی” به یاد می‌آورند. این فیلم با این که هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد، به موفقیت زیادی دست پیدا کرد. یادگاری Memento فیلمی بود که توجه‌ها را به کارگردان کریستوفر نولان جلب کرد، کارگردانی که بعد از آن در سال ۲۰۰۲ فیلم مهیج بی‌خوابی و اولین قسمت از سه‌گانه‌ی بت‌من آغاز می‌کند را در سال ۲۰۰۵ جلوی دوربین برد. یادگاری Memento نولان موفق شد در لیست ۱۰ فیلم برتر سال ۲۰۰۱ بسیاری از منتقدین قرار بگیرد. این فیلم هنوز هم طرفداران پر و پاقرصی دارد. در این متن به ۱۵ نکته‌ای که پیش از این درباره‌ی این فیلم تماشایی نمی‌دانستید اشاره کرده‌ایم.
همچنین بخوانید:
رتبه بندی فیلم های کریستوفر نولان
۱-پیدا کردن پخش‌کننده‌ای برای این فیلم کار ساده‌ای نبود
با توجه به ماهیت چالش‌برانگیز داستان فیلم، یادگاری Memento کار راحتی را برای پیدا کردن یک پخش‌کننده نداشت. نولان در مصاحبه‌ای از دوران طولانی که کمپانی پشت کمپانی دست رد به سینه‌ی او زدند گفته است:” ما حدود شش ماه مدام با خودمان می‌گفتیم:” واقعا چه کار می‌خواهیم کنیم؟”، که مدت زمان زیادی برای تحمل آن حجم از فشار و استرس بود.”
۲- دوست نولان نقش پررنگی در مطرح کردن این فیلم داشت
بدون کمک اما توماس – که حالا همسر و یکی از تهیه‌کنندگان ثابت کارهای اوست- ممکن بود یادگاری Memento هیچ‌گاه پخش نشود. توماس فیلم‌نامه‌ی این فیلم را به همکارش آرون رایدر که تهیه‌کننده‌ای در نیومارکت فیلمز بود نشان داد و او خیلی سریع جذب این فیلم‌نامه شد.
۳- دیالوگهای تمام صحنه‌های سیاه و سفید فیلم بداهه‌گویی بوده و در فیلم‌نامه نوشته نشده بودند
بنا بر گفته‌های استیون توبولوسکی، در فیلم‌نامه‌ی یادگاری Memento هیچ دیالوگی برای شخصیت او، سمی جنکیس که دچار بیماری فراموشی است، نوشته نشده بود. از این بازیگر خواسته شد در صحنه‌های فلش‌بک سیاه و سفید فیلم که کش‌مکش‌های این شخصیت را با ناتوانی حافظه‌اش به تصویر می‌کشد، از خودش به صورت بداهه دیالوگ بگوید (که برخی از دیالوگهای معروف و به‌یاد‌ماندنی این فیلم نیز از میان همین دیالوگ‌ها پیدا شد). علاوه بر این از پیرس نیز خواسته شد در صحنه‌های خاکستری فیلم که او در آن داستان سمی را برای مخاطبی که چهره‌اش دیده نمی‌شود روایت می‌کند، از خودش بداهه دیالوگ بگوید.
۴- نولان به خاطر یک تئوری جامعه‌شناسی در مورد سفارش پیتزا تصمیم گرفت این فیلم را با روایت داستانی غیرخطی جلوی دوربین ببرد
روایت داستانی یادگاری Memento تنها به خاطر سبک هنری نولان به این صورت درنیامده است، بلکه در دنیای پیش از ورود دی‌وی‌دی وجود فیلمی این‌چنینی به شدت حس می‌شد. پیش از پخش یادگاری Memento، افراد زیادی فیلم‌های تلویزیونی تماشا می‌کردند؛ تا جایی که این کارگردان احساس کرد فیلم‌ها به شدت کیفیت روایت‌گویی‌شان را فدای این می‌کنند که به مخاطب این اجازه را بدهند چند دقیقه‌ای نگاهش را از روی تلویزیون برداشته و اتاق را ترک کند.
نولان در مصاحبه‌ای با نیویورک تایمز گفته بود:” به نظرم تلویزیون در حق روایت‌گویی فیلم‌ها اجحاف کرده بود. همه چیز به مسئله‌ای که من اسم آن را سناریوي تحویل پیتزا می‌نامم ختم می‌شود: اگر پیتزای شما درست زمانی که در حال تماشای فیلمی بر روی تلویزیون هستید برسد، مجبور هستید دم در بروید، با پیک صحبت کنید و بعد دوباره پای تلویزیون برگردید و با اینکه سه چهار دقیقه از فیلم را از دست داده‌اید اما دوباره بتوانید داستان فیلم را دانلود کنید. اما اگر سه دقیقه دیرتر پای تماشای یادگاری Memento بنشینید، کل فیلم را از دست داده‌اید.”
۵- امکان تماشای فیلم با ترتیب منطقی زمانی وجود دارد
دومین دی‌وی‌دی بسته‌ی یادگاری Memento منتشر شده در سال ۲۰۰۲ امکان تماشای فیلم با ترتیب زمانی منطقی به مخاطبانش می‌دهد. البته برای استفاده از این امکان، کاربر باید ابتدا پاسخ سوال‌هایی را که بعضی از آن‌ها حافظه فرد را به چالش می‌کشد را جواب بدهد.
۶ – فیلم یادگاری Memento بر اساس داستانی از برادر کریستوفر نولان ساخته شده است
در طی سفری بین ایالت‌های مختلف آمریکا، جاناتان نولان ایده‌ی این فیلم را با برادرش کریستوفر در میان گذاشت. جاناتان نولان در نهایت این ایده را در قالب داستان کوتاهی به نام Memento Mori بر روی کاغذ برد، داستانی که در نهایت در مجله اسکوایر چاپ شد. این داستان تفاوت زیادی با فیلم‌نامه‌ی فیلم دارد، اما بسیاری از المان‌های اصلی فیلم را می‌توان در آن یافت. جاناتان نولان از آن پس با برادرش شروع به همکاری کرد. از سایر آثار جاناتان می‌توان به سریال تلویزیونی مظنون اشاره کرد.
۷- برد پیت قرار بود در نقش الی فیلم جلوی دوربین برود
در نهایت برد پیت به خاطر ناهم‌خوانی برنامه کارش‌اش، دریادگاری Memento بازی نکرد. ارون اکهارت نیز برای این نقش در گرفته شده بود، اما او ترجیح داد در شوالیه‌ی تاریکی نولان حضور یابد. در نهایت این طور بود که این نقش به پیرس رسید.
۸- جو پانتولیانو به پیشنهاد ماس برای بازی در این فیلم انتخاب شد
در ابتدا قرار بود دنیس لری در نقش تدی جلوی دوربین برود، اما از آن‌جایی که لری در برنامه کاری‌اش وقتی برای این نقش نداشت، نقش را رد کرد. پس از آن ماس، پانتولیانو را پیشنهاد کرد که پیش از آن در نقش سایفر در ماتریکس جلوی دوربین رفته بود.
۹- سه بازیگر اصلی فیلم تنها یک روز با هم بر روی صحنه بودند
بر اساس کتاب “ساخت یادگاری Memento” جیمز موترم، پیرس، ماس و پانتولیانو تنها در روز اول فیلم‌برداری با هم سر صحنه بودند. ماس تمام صحنه‌های خودش را در یک هفته گرفت و کل فیلم تنها در ۲۵ روز فیلم‌برداری شد.
۱۰- فیلم قرار نبود در لس‌آنجلس روایت شود
این فیلم در ابتدا قرار بود در مونترال روایت شود، اما در نهایت تصمیم گرفته شد در لس‌آنجلس فیلم‌برداری شود.
۱۱- وبسایت این فیلم را خود کریستوفر نولان طراحی کرده است و هنوز بعد از ۱۵ سال کار می‌کند
هنوز هم می‌توانید به وبسایت این فیلم سر بزنید و نگاهی به طراحی وب سایت نولان در آن سال‌ها بیندازید.
۱۲- یادگاری Memento موفقیتی یک شبه نداشت
این فیلم با بودجه‌ای تنها ۹ میلیون دلاری ساخته شد، اما در نهایت ۳۹ میلیون دلار فروش داشت. با این حال هیچ‌گاه از آن فیلم‌های پر سر و صدا نشد. در حقیقت هیچ‌گاه در زمان اکرانش بالاتر از جایگاه هشتم را در میان فروش سینماها کسب نکرد و در مقابل فیلم‌های پرفروش‌تری مثل «مکزیکی»، Heartbreakers و «بچه‌های جاسوس» کمتر دیده شد، فیلم‌هایی که بر خلاف یادگاری Memento پس از گذشت سال‌ها در یاد‌ها باقی نماندند. اما بعد از آن چندین منتقد از یادگاری Memento نه تنها به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های ۲۰۰۱، بلکه به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های دهه یاد کردند.
۱۳-توبولوفسکی در حقیقت دچار بیمار فراموشی بود
توپولوفسکی هیچ‌گاه برای موفقیتش در به تصویر کشیدن شخصیت سمی تنها به استعدادش تکیه نکرده است. این بازیگر باور دارد که تجربه‌ی شخصی‌اش با بیماری از دست دادن حافظه باعث شده است بتواند این شخصیت را به زیبایی جلوی دوربین ببرد. توبولوفسکی به دنبال یک عمل پزشکی دچار فراموش شده بود و در مدت کوتاهیی بعد از این عمل از این بیماری نج می‌برد. توپولوفسکی گفته بود در اتاق‌هایی از خانه‌اش خودش را پیدا می‌کرد، و این در حالی بود که هیچ اطلاعی از اینکه چه زمانی و یا چرا وارد آن اتاق‌ها شده بود نداشت و چیزی به خاطر نمی‌آورد. با این حال بیماری او بسیار خفیف‌تر از چیزی است که در فیلم دیده شد.
۱۴- متخصصان مغز و اعصاب از طرفداران پر وپاقرص فیلم یادگاری Memento هستند
علاوه بر نقد‌های مثبت، یادگاری Memento به خاطر تصویر واقع‌گرایانه‌ای که از بیماری فراموشی حافظه نشان داده بود از طرف تعداد زیادی از اعضای جامعه علمی مورد تحسین قرار گرفت. نماینده‌هایی از موسسه ملی سلامت روان از این فیلم به عنوان“تصویری تقریبا بی‌نظیر از عصب‌شناسی حافظه” یاد کرد‌ه‌اند. علاوه بر این، عصب‌شناس کریستوف کوخ این فیلم را “دقیق‌ترین تصویر سیستم‌های مختلف حافظه در رسانه‌های پرطرفدار” یاد کرده است.
۱۵- فراموشی معکوس واقعا وجود دارد
حالت معمول فراموشی، فراموشی پس‌گستر retrograde است، که در آن بیماران گذشته‌ی خود را از یاد می‌برند؛ اما این باعث نمی‌شود نتوانند خاطرات جدید بسازند. در یادگاری Memento لئونارد (گای پیرس) از بیماری فراموشی پیش‌گستر anterograde رنج می‌برد؛ بیماری که مانع این می‌شود خاطرات جدیدی در ذهن فرد شکل بگیرد. بیماری جدی که میتواند بر اثر جراحات مغزی به وجود بیاید، که شکل معمول‌تر آن را می‌توان در فراموشی کوتاه‌مدت بر اثر مصرف مشروبات الکلی تجربه کرد.
این مطلب برگرفته از نوشته‌‌هایی در وبسا‌یت‌های .people.com و mentalfloss.com است.
