مجله نماوا، نیما بهدادی مهر
دو دهه از روزی که ترانه علیدوستی به سینمای ایران معرفی شد می‌گذرد و او همچنان بازیگری مهم است. برخلاف دیگر هم نسلی‌های خود که فراز و نشیب زیادی در کارنامه‌شان داشته‌اند، انتخاب‌های او به اندازه‌ای درست و دقیق بوده که پیدا کردن بازی کم‌قوت در کارنامه‌اش بعید است. به بهانه اکران آنلاین «تفریق» در نماوا نگاهی به مسیر فعالیت‌های یکی از مهم‌ترین بازیگران تاریخ سینمای ایران، کمکی به مخاطبانی است که این روزها با تعریف‌هایی خارج از قاعده از بازیگران و بازی‌هایشان مواجه می‌شوند و شاید تعریف بازیگر خوب و نقش‌آفرینی ماهرانه را گم کرده‌اند.
ترانه بازیگری از چه زمان سروده شد؟
ترانه علیدوستی از همان اولین حضورش جلوی دوربین، استعداد والای خود در درک محیط درام را به خوبی نمایان ساخت. واکنش‌های احساسی او در همه سکانس‌های حضور ترانه در فیلم «من ترانه ۱۵ سال دارم» به آن اندازه دقیق و ماهرانه بود که انگار بازیگر نقش پس از سال‌ها نقش‌آفرینی به چنین پختگی در بازتاب موقعیت ترانه در فیلم رسیده بود. به واقع ترانه پرنیان که نوعی از بلوغ شخصیتی را به واسطه مادر شدن و سرسختی برای گرفتن شناسنامه به نام دخترش نشان می‌داد به همان میزان، بارقه‌هایی از ظهور یک استعداد بازیگری خاص را به مخاطبان می‌نمایاند.
چه زمانی تثبیت شد؟
ترانه علیدوستی با همان اولین نقش آفرینی، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را به دست آورد و از همان ابتدا گام بلندی به سوی تثبیت خود در سینمای ایران برداشت. اگرچه حضورهای او در «شهر زیبا» و «چهارشنبه سوری» بیشترین کمک را به تثبیت وی داشت و او فرای همکاری‌هایی که با اصغر فرهادی داشت توانست تا شمایلی از یک بازیگر زن متفاوت را نمایان کند؛ یک بازیگر با نبوغ حسی والا و درک درست از فیلمنامه.
وضعیت کنونی او در بازیگری چیست؟
به نظر باید نقش‌آفرینی ترانه علیدوستی در فیلم «درباره الی» را به مثابه سکوی پرشی به سوی اشتهار بیشتر بدانیم هرچند ناگفته پیداست هنرنمایی او در سریال «شهرزاد» بیشترین نقش را در محبوبیت عمومی ترانه علیدوستی داشته است. البته در شرایط کنونی باید ترانه علیدوستی را در میان بازیگران هم نسل خود بی‌رقیب بدانیم. اجراهای زیبا و متفاوت او در بازتاب احساسات متغیر زنانه به گونه‌ای است که نام او را در فهرست بازیگران برتر تاریخ سینمای ایران به راحتی می‌گنجاند.
به واقع آنچه برای علیدوستی و چرخه بازیگری‌اش رخ داده، بازنمایی شعوری دراماتیک و شوری انسانی در نقش آفرینی‌های اوست که سبب شده تا علیدوستی هر نقش را برخاسته از طبقه و سواد شخصیتی همان نقش بازی کند و چنین ویژگی در بازی‌های او سبب‌ساز به یاد ماندن شمایل‌هایی متفاوت از دسته‌های انسانی یکسان باشد. این نکته بدین معناست که علیدوستی، زن محروم، زن روشنفکر، زن ادیب، زن ثروتمند و دیگر وجوه شمایلی یا طبقاتی زنانه را همسو با ویژگی‌های همان طبقه بازی می‌کند.
«تفریق» چه جایگاهی در کارنامه او دارد؟
«تفریق» به وضوح از ایده فیلم «شاید وقتی دیگر» برای ایجاد تعلیق در ارتباط شخصیت‌های خود استفاده کرده است. بدین معنا که دوگانه شمایلی فرزانه و بیتا (ترانه علیدوستی) و جلال و محسن (نوید محمدزاده) یادآور همکاری سوسن تسلیمی و داریوش فرهنگ در «شاید وقتی دیگر» است.
«تفریق» در کارنامه ترانه علیدوستی در رده میانه قرار می‌گیرد. یعنی نقش‌آفرینی این بازیگر مانند همیشه قوت حسی خوبی دارد و توازن مناسبی در نمایش ویژگی‌های عاطفی و روحی فرزانه و بیتا از سوی ترانه علیدوستی برقرار شده است. در عین حال، «تفریق» در مقایسه با تجربه‌هایی چون «چهارشنبه سوری»، «درباره الی»، «فروشنده» و «شهرزاد» این تفاوت را در بازیگری علیدوستی سبب شده که او باید در دو گستره حسی و البته متوازن، نمایشی درست را از ویژگی‌های شخصیتی فرزانه و بیتا می‌داد که تماشای فیلم نشان دهنده موفقیت او در این زمینه بوده است.
