مجله نماوا، سحر عصرآزاد
مستند «جایی برای فرشته ها نیست» ساخته سام کلانتری در لایه رویی مسیر موفقیت تیم ملی اسکیت هاکی دختران ایران را دنبال کرد، اما در لایه درونی موقعیت زنان در جامعه ایران را آسیب‌شناسی می‌کند.
آسیب‌شناسی موقعیت زنان، در وهله اول می‌تواند موضوعی کلی به‌خصوص برای یک مستند باشد، اما در فیلم این مضمون بر بستر تلاش‌های یک تیم ورزشی دختران برای رسیدن به موفقیت، ویژه و خاص شده است.
فیلمساز با وامداری به الگوی مستندهایی با گرایش ورزشی، ابتدا تیم ورزشی، مشکلات و مسائل عام آن همچون کمبود یا نبود بودجه و … را معرفی کرده و در ادامه وقتی تیم و طبعاً فیلم در مسیر پرهیجان رسیدن به مسابقات آسیایی کره جنوبی قرار می‌گیرد، به کالبدشکافی اعضای تیم برای نزدیک شدن به هدف اصلی خود می‌پردازد.
تیمی متشکل از دخترانی جوان با خاستگاه، نوع زندگی، جهان‌بینی و مشکلات مختلف که توسط یک سرپرست مرد گرد هم آمده‌اند که واجد شناختی عمیق و جزئی‌نگرانه به جنس زن و هر یک از آنها است.
از همینجا زاویه نگاه فیلم متمایز می‌شود که جوانی همراه، در کنار این دختران حضور دارد که برخلاف تصور عمومی از سرپرستان و مدیران تیم‌های ورزشی، نگاهی وسیع و همدلانه به آنها دارد. آنهم با این زیرمتن ظریف که تک والد بوده و با مادرش بزرگ شده و این نگاه از کیفیت زندگی‌اش می‌آید.
همین وسعت نگاه است که او را وامی‌دارد برای رفع مشکلات روحیه بازیکنان متوسل به حضور یک روانشناس در کنار آنها شود تا گره‌های درونی هر یک باز شده و تیم بتواند مسیر موفقیت را به شیوه‌ای علمی و دقیق طی کند.
الگویی جدید برای یک رابطه‌ی کلیشه شده
حضور این دو مرد در کنار پدر و شوهرانی که در طول فیلم به تدریج از نقش متمایز آنها در کنار این دختران پرده‌برداری می‌شود، علاوه بر اینکه زاویه نگاه فیلم را نسبت به نقش مردان ایرانی در زندگی زنان ایرانی بسط می‌دهد؛ الگویی جدید هم از این رابطه کلیشه شده ارائه می‌دهد.
مردانی که نه منفی و بازدارنده بلکه حمایتگر هستند و با وجود محدودیتی که خود دارند یا باری که نگاه جامعه بر دوششان قرار داده، مسیر حرکت را برای اوج گرفتن زنان باز می‌کنند.
در مسیر روانکاوی و ریشه‌یابی مشکلات دختران و نحوه مواجهه خانواده و همسرانشان با موقعیت آنهاست که آسیب‌شناسی موقعیت زنان این سرزمین از طریق به تصویر کشیدن الگوهای درست و البته کمتر دیده شده مورد توجه قرار می‌گیرد.
فیلمساز تلاش کرده در کش و قوس مباحث روانشناختی که به فراخور جلسات روانکاوی طرح می‌شود، با وامداری به الگوی یک مستند ورزشی از ریتم، هیجان، تعلیق و توزیع تدریجی اطلاعات غافل نشود. به همین دلیل هم نزدیک شدن به کاراکتر برخی بازیکنان تیم را در حین مسابقات انجام می‌دهد تا فیلم از هیجان و انرژی تهی نشود.
سام کلانتری در «جایی برای فرشته ها نیست» در عین ساخت یک مستند ورزشی که به مسیر یک تیم تا رسیدن به موفقیت می پردازد، کلیشه رایج زنان و مردان ایرانی را با استناد به واقعیت احیا کرده و این رابطه نخ نما شده را به سطحی جدید ارتقا می‌دهد.
منبع: سینماسینما
