مجله نماوا، محمد تقی‌زاده
«تکیه دولت» ساخته علیرضا قاسم‌خان یک مستند تاریخی است که با استناد به تصاویرِ آرشیوی متعدد و منابع نوشتاری متنوع به معرفی و سرنوشت تکیه دولت به عنوان یکی از مهمترین معماری‌های عهد ناصری می‌پردازد. فیلم از لحظه شروع درگیرکننده و جذاب است و همانند برخی مستندهای تاریخی که از همان ابتدا کسالت‌بار می‌شوند، به هیچ وجه حوصله سر بر به نظر نمی‌رسد و با روایتی ساده و شیرین و تمهیدات بصری ویژه و خلاقانه توانسته یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخی معاصر ایران را به تصویر بکشد.
منابع تصویری این مستند در وهله نخست، به عکس‌های با کیفیت از عهد قاجار و پهلوی مرتبط می‌شود که تماشای آن برای نخستین بار تا حد زیادی کنجکاوی‌برانگیز و تماشایی از آب درآمده است، اما تمهیدات بصری فیلم به عکس‌های بکر و دیده نشده آن دوران محدود نمی‌شود، قاسم‌خان در اقداماتی نوآورانه با مدل‌سازی سه بعدی تکیه دولت توانسته ضمن ارتقای سطح زیبایی‌شناسانه مستند خود، به سادگی و با جزئیات به معرفی و بازنمایی این بنای فراموش نشدنی اهتمام ورزد.
«تکیه دولت» تنها داستان فراز و نشیب و سرنگونی یکی از تاریخی‌ترین معماری‌های تاریخ معاصر ایران نیست، بلکه به نوعی سعی دارد به بی‌ارزش کردن برخی وجوه فرهنگ و هنر در این سرزمین از سوی حکمرانان و قدرتمندان قاجار و پهلوی اشاره کند. موضوعات فرهنگی و هنری که همواره از سوی سیاستمداران مغفول و بی‌اهمیت تلقی شده و تخریب تکیه دولت، یکی از شاخص‌ترین نمودهای عینی و واقعیِ این کج سلیقگی‌ها و بی‌فکری‌ها بوده است.
کارگردان در جایگاه یک تحلیل‌گر و متخصص
نوع روایت و نریشن ایوب آقاخانی از دیگر مزایای قابل توجه مستند «تکیه دولت» است که می‌تواند در جلب توجه و همراهی مخاطب سینمای مستند و داستانی نقش مهمی ایفا کند. روایت «تکیه دولت» ساده، روشن و بدون هیچ تکلفی است که با جزئیات به تعمق و تفحص این بنای تاریخی مهم می‌پردازد. نکته قابل تامل در مورد قاسم‌خان به عنوان نویسنده و کارگردان این اثر، پاسخ به شبهات متعددی است که در مورد بنای تاریخی تکیه دولت و جایگاه و نقش آن در منابع تاریخی داخلی و خارجی مطرح شده است؛ برای نمونه تقلید ساخت این بنا از یک معماری فرنگی سوژه‌ای است که در بسیاری منابع تاریخی نقل شده و در مستند «تکیه دولت» به روشنی تکذیب می‌شود.
از این رو تنها با یک اثر تاریخی ویکی‌پدیایی مواجه نیستیم که فیلمساز نعل به نعل به روایت شرح ماوقع بپردازد، بلکه فیلمساز در مقاطع مختلف فیلم، علاوه بر توضیح درباره شبهات و رد و تایید آنها، به تحلیل وقایع و اتفاقات تاریخی نیز پرداخته تا فیلمساز تنها به عنوان یک تکنسین ساخت فیلم در این پروژه مطرح نباشد. کارگردان و نویسنده مستند «تکیه دولت» در جایگاه یک تحلیل‌گر و متخصص تاریخ معاصر به روایت و نمایش این اثر می‌پردازد.
کلام آخر اینکه، مستند تکیه دولت به جهت موشکافی دقیق و عمیق در سوژه پژوهشی خود، روایت صریح و ساده و قابل فهم و تمهیدات بصری و زیبایی‌شناسانه و فرمی خود از جمله آثار درخشان پانزدهمین دوره جشنواره فیلم مستند (سینما حقیقت) در آذرماه ۱۴۰۰ بوده است.
تماشای آثار پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت در پردیس نماوا
