مجله نماوا، شادی حاجی‌مشهدی
خشم ناشی از یک ترومای روحی در کودکی می‌تواند در بزرگسالی هم اثرات مخربی بر روح و روان و رفتار آدمی داشته باشد؛ به یاد داشته باشیم که هیچ‌کس قاتل و جانی زاده نمی‌شود، بلکه این شرایط و رنج روزگار است که آدمی را به سوی تباهی و انتقام سوق می‌دهد.
سریال ترکی «فاطما» (Fatma) یک مجموعه دیدنی با بازیگرانی نام آشناست که بر اساس همین درون‌مایه ساخته شده؛ این سریال شش قسمتی در فصل اول خود با بازی بورجو بیریجیک در ژانر درام وجنایی و به زبان ترکی، به کارگردانی اوزگور اونورمه، به تازگی از شبکه نت‌فلیکس پخش شده و توانسته در مدت زمانی کوتاه جزو فهرست ۱۰ سریال برتر جهان در بین ٣۶ کشور سازنده مجموعه‌های دیدنی باشد. شش قسمت فصل اول این سریال، از زمان پخش تا به حال توانسته نظرات مثبت بسیاری را به خود جلب کند.
داستان سریال «فاطما» درباره فاطما ییلماز، زن ۳۵ ساله‌ای است که به عنوان یک نظافتچی در منازل مردم و یک مرکز خرید بزرگ کار می‌کند. همسر فاطما به نام «ظفر» به که به تازگی از زندان درآمده، بعد از مدتی کوتاه ناپدید شده و او را با تنها پسرشان، بی پول و پشتوانه در شهررها کرده است. فاطما برای پیدا کردن شوهرش عزم خود را جزم کرده و در مسیراین جست‌وجو با آدم‌های عجیبی روبرو می‌شود؛ روابط خطرناک همسرش با خلافکاران در گذشته، پای فاطما را به ماجراهای هراس‌انگیز امروز باز کرده است. فاطما درگیر یک قتل ناگهانی می‌شود و متعاقب آن، برای فرار و زنده ماندن مجبور است تا قتل‌های دیگری مرتکب شود…
سریال «فاطما» جذابیت خود را مدیون بهره بردن از یک ساختار ترکیبی با قصه‌گویی در بستری دراماتیک و ریتمی تند است. ساختاری که فرصت درنگ کردن را به مخاطب نداده و رگ خواب بیننده امروزی را در دست دارد. استفاده از بازیگران حرفه‌ای سینمای ترکیه همچون بورجو بیریجیک، مهمت ییلماز آک، هازال تورسان، شهسوار آکتاش، اوقور یوجل، گلچین کولتور شاهین، دنیز سن حمزه اوغلو و چاعداش اونور اوزتورک برای ایفای نقش‌های اصلی، نیز برگ برنده دیگر این مجموعه است.
با «فاطما» خیلی زود به درون قصه پرتاب می‌شویم و از همان ابتدا با زنی از طبقه فقیر جامعه روبرو هستیم، زنی که کودکی خود را در روستا گذرانده، در جوانی شوهر کرده و حالا در یک شهر بزرگ کارگری می‌کند. او مادر یک پسر اوتیسمی است؛ پسرک بی‌نوایی که پدرش او را نمی‌خواهد و جامعه نیز تحمل او را ندارد.
برای درک کاراکتر فاطما به عنوان یک زن آسیب‌دیده، باید وجوه روانشناسانه و رفتاری او را بر اساس الگوهای جامعه‌شناسانه و فرهنگی جامعه‌ای که او را پرورش داده قضاوت کرد. گاهی درک تغییرات روحی و رفتاری آدم‌ها دشوار می‌شود و گاهی ممکن است قصه همین آدم‌ها از شدت تلخی، غیرواقعی به نظر برسد؛ برای همین بهتر است که در لایه‌های عمیق‌تری از این روایت دراماتیک و جنایی، بیشتر به علل دگردیسی روحی و رفتاری این افراد تکیه و توجه شود.
نکته مهم دیگر در سریال «فاطما»، توجه به قدرت‌ها و ضعف‌های زنانه و طرح برخی از مشکلات مادران و کودکان به عنوان اقشار آسیب‌پذیر در جوامع مردسالاراست. اشاره به ترومای جسمی و روحی ناشی از یک تجربه تلخ در گذشته فاطما و خواهرش و پرداختن به برخی ظرایف در شخصیت‌پردازی آنها، مخاطب را متوجه روند این دگردیسی می‌کند.
اگر چه در این سریال، فاطما را زنی زخم‌خورده و بی‌پناه می‌بینیم که در پی گم شدن شوهر و مرگ فرزندش از درون فرو ریخته و تحت تاثیر نفرتی که نسبت به مردان متجاوز و بدطینت پیدا کرده، به تدریج در کشتن آنان جسارت می‌یابد؛ اما نباید فراموش کنیم که منطق روایی چنین آثاری را وقتی می‌توان بهتر درک کرد، که به عنوان یک ناظر، از خود بپرسیم، به راستی برانسانی با مشخصات و پیشینه فاطما، چه رفته که او را مجبور کرده تا از پیله انفعال و صبوری درآمده و دست به قتل و انتقام بزند. شاید مهمترین انگیزه برای فاطما به عنوان یک مادر، مرگ فرزندش باشد، مرگی که اگرچه برای او تلخ و ناگوار است، اما خود را نیز بابت آن شماتت می‌کند.
این مجموعه البته، به سیاق اغلب سریال‌های ترکی لحظات کشدار کلیشه‌ای و احساسی غلوآمیز یا تکرارشونده بسیاری دارد، که می‌توان به واسطه موسیقی و تدوین خوب با اغماض از آنها چشم‌پوشی کرد.
همچنین در تدوین قسمت‌های این مجموعه، شاهد کولاژ جالبی از فلاش بک‌ها و نماهای ارجاع به گذشته هستیم که ضمن قصه‌گویی و پیشبرد روایت زندگی فاطما، حاوی داده‌های بسیاری برای آشنایی مخاطب با پیشینه شخصیت‌هاست.
سکانس طلایی «فاطما» در قسمت پنجم آن اتفاق می‌افتد، جایی که یک مادر خشمگین و زخم‌خورده به دادخواهی برمی‌خیزد و بنیان ظلم را با دست‌های خود به آتش می‌کشد. این سکانس ما را به یاد صحنه‌ای به یاد ماندنی و مشابه از فیلم خیاط (The Dressmaker) درامی به کارگردانی جوسلین مورهوس (۲۰۱۵) می‌اندازد که در آن هم، کیت وینسلت (بازیگر نقش اول فیلم) در نقش تیلی دونیج، یک خیاط لباس‌های زنانه، از روی خشم و کینه‌ای کهنه، از مردم شهرش که به او جفا کردند انتقام می‌گیرد.
بی‌گمان کاراکتر فاطما به عنوان شخصیت محوری این سریال با بازی خوب بورجو بیریجیک کامل‌تر شده است. وی از جمله بازیگران سرشناس ترکیه است که به تازگی در سریال دیگری به نام «اتاق قرمز» نیز در نقش یک بیمار اسکیزوفرن، ایفای نقش کرده بود. همچنین بازی او در همراهی با بازیگران کهنه کار دیگری همچون اوقور یوجل در نقش مرد نویسنده، دیدنی‌تر شده و از این رو انتخاب چنین قالبی برای بازی در سریال «فاطما» نیز اتفاقی نبوده. بورجو بیریجیک، ترس‌های یک زن تنها و خشمی که از بی‌قیدی همسر وغم از دست دادن فرزندش در دل دارد، به خوبی با میمیک چهره و بازی بیرونی خود بروز می‌دهد. نکته جالب توجه دیگر این است که شخصیت فاطما مخاطب را به نوعی همدلی و همراهی وا می‌دارد و حتی پس از ایجاد تحول منفی در او، این زن کماکان قابل همذات‌پنداری است.
فاطما ییلماز نماینده همه آن زنانی است که مجبورند یک تنه بار سنگین مسئولیت زندگی را به دوش بکشند، زنانی که ناخواسته در شرایطی دشوارقرار گرفته واغلب برای بقای خود و اعضای خانواده‌شان در جامعه‌ای بی‌رحم و پرآشوب تقلا می‌کنند، تحقیر می‌شوند و آزار می‌بینند. این زنان واقعی‌اند و در کنار ما حضور دارند. بسیاری از آنان همچون فاطما وقتی پی در پی مورد ظلم قرار بگیرند، راه استتار در سیاهی‌ها را می‌آموزند و در خلوت مرگبار خود رفته رفته تبدیل به یک جانی نامرئی و آرام می‌شوند که دیگرهراسی از مردن ندارد.
