مجله نماوا، ایلیا محمدی نیا
دیدن بعضی فیلم‌ها خیلی راحت نیست. درواقع با تنها یک بار دیدن نمی‌توان درباره اینگونه فیلم‌ها حرف زد چون آنقدر شخصیت‌ها و داستانک‌ها با عناوین عجیب و غریب و در عین حال غامض و سختی دارند که شما ناچار هستید از همان ابتدای دیدن فیلم یک دفترچه یادداشت به همراه خودکار و روانویسی در دست داشته باشید تا تک‌تک آدم‌ها و وقایع ریز و درشت و چگونگی ارتباط بین آنها را بنویسید تا شاید در انتهای فیلم بتوانید به یک جمع‌بندی و تحلیل درستی از آن برسید. البته علت تنها تعدد شخصیت‌ها و اتفاقات فیلم نیست بلکه مساله اصلی آن است که داستان فیلم جهانی را به روی شما می‌گشاید که برایتان آشنا نیست. در نتیجه یا باید اصل رمانی که بر آساس آن فیلم ساخته شده است را از قبل خوانده باشید و یا این تن به دیدن دوباره و گاه چند باره فیلم بدهید. فیلم «تل ماسه» (Dune) به نویسندگی فرانک هربرت(Frank Herbert) آمریکایی و کارگردانی دنیس ویلنوو از همین دست فیلم‌هاست. از آنجایی‌که قرار است قسمت‌های بعدی «تل ماسه» تولید و عرضه شود بدیهی است تحلیل فیلم کمی سخت می‌شود در نتیجه آنچه در زیر می‌آید نه تحلیل فیلم که معرفی بخشی از شخصیت‌ها و داستان‌های فی مابین آنهاست تا همچون دفترچه راهنما به آن پیش از دیدن فیلم مراجعه کنید تا درک بهتری از داستان و شخصیت‌های آن به دست آورید.
۱-فرانک هربرت نویسنده
فرانک هربرت (Frank Herbert)؛ متولد ۱۹۲۰ که در سال ۸۶ در سن ۶۶ سالگی درگذشت، نویسنده‌ی آمریکایی رمان‌های علمی-تخیلی کتاب «تل‌ماسه» است که سال ۶۵ منتشر شد و بعدها یکی از پرفروش‌ترین رمان‌های علمی-تخیلی تاریخ امریکا شد. از دیگر کتاب های او که ادامه‌ای بر کتاب تل ماسه است می‌توان به «مسیحای تل ماسه» (۱۹۶۹) «فرزندان تل ماسه» (۱۹۷۶) «ایزدشاه تل ماسه» (۱۹۸۱) «مرتدان تل ماسه » (۱۹۸۴) و « چیترهاوس: تل ماسه» (۱۹۸۵) اشاره کرد. بعدها توسط پسرش برایان هربرت و نویسنده‌ای دیگر کوین جی. اندرسن کتاب‌های «شکارچیان تل ماسه» (۲۰۰۶) و «ماسه‌کرم‌های تل ماسه» (۲۰۰۷) که ادامه بر داستان‌های دنباله‌دار فرانک هربرت بود منتشر شد.
۲- داستان تل ماسه
شاید سخت‌ترین کار ارائه روایتی از داستان فیلم است. فیلم درباره آینده‌ای دور است که در آن جوامع کهکشانی براساس نظام ملوک‌الطوایفی اداره می‌شوند. که در راس آن پادشاهی قدرتمندی حکومت می‌کند. دوک خاندان آتریدیس از طرف پادشاهی ماموریت می یابد به سیاره آراکیس برود تا جایگزین خاندان هارکونن شوند. پل آتریدیس فرزند دوک، به ناچار جایگزین پدر می‌شود اما شرایط بسیار با آنچه که فکرش را می‌کرد فرق کرده است…
۳- پادشاهی
چیز زیادی در فیلم درباره پادشاهی وجود ندارد جز اینکه امپراطوری بالاترین مقام کهکشان است و کسی را یارای مقابله با ارتش قدرتمند او نیست. چند خاندان حکومتی و گروه در این ذیل این پادشاهی وجود دارند.
الف: خاندان آتریدیس: از قدرت و محبوبیت زیادی در کهکشان برخوردار است. آنها از جانب امپراطوری ماموریت می‌یابند به جای خاندان هارکونن بر سیاره آراکیس حاکم شوند.
ب: خاندان هارکونن: سال‌هاست که بر آراکیس و منابع غنی ملانژ یا ادویه که محبوب‌ترین ماده کهکشانی است استیلا دارند.
ج: گروه بنی جزریت: گروهی از زنان با نفوذ در امپراطوری هستند که قدرت زیادی در پیشگویی دارند.
د: سارداکار: سربازان ورزیده و جنگاوران بی‌رحم امپراطوری هستند که از کودکی آموزش می‌بینند تا بی‌رحمانه علیه دشمنان امپراطوری حمله‌ور شوند.
۴- سیاره آراکیس
این سیاره خشک و بیابانی به جهت دارا بودن منابع غنی ادویه که محبوبیت ویژه‌ای در کهکشان دارد همیشه مورد توجه امپراطوری و خاندان‌های حکومتی است. این سیاره آدم‌ها و موجودات عجیبی را در کنار ادویه در خود دارد.
الف: ملانژ یا ادویه: ماده‌ای ارزشمند است که توسط موجودات عظیم الجثه کرم مانندی که گاه طولشان به ۴۰۰ متر می‌رسد تولید می‌شوند که به آدم‌ها عمری طولانی‌تر و قدرت پیشگویی می‌دهد. ملانژ شکلی پودری و رنگی میان نارنجی تا قهوه‌ای تیره دارد.
ب: کرم عظیم الجثه یا شای هولود: منبع تولید ملانژ است و در عین حال بسیار خطرناک و البته بسیار مورد احترام قوم ساکن در آراکیس.
ج: فرمن‌ها: قوم ساکن در آراکیس هستند که در سخت‌ترین شرایط آب و هوای آراکیس زندگی می‌کنند و جنگاورانی شجاع محسوب می‌شوند.
۴- لسان‌الغیب
توضیح زیادی در فیلم درباره لسان الغیب یا منجی موعود در قسمت نخست «تل ماسه» نیست جز اینکه اهالی آراکیس آن را در سیمای فرزند دوک سیاره خاندان آتریدیس یعنی پل می‌بینند.
فیلم اما کلی چیزهای ریز و بزرگ دیگر هم دارد که خواندن این مطلب می‌تواند کمکی به درک شخصیت‌ها و اتفاقات آن باشد. تحلیل فیلم هم بماند برای زمانی دیگر.
