مجله نماوا، رضا صائمی
مستند «مقبرههای سیلزده نیل» گرچه به نوعی در عنوان خود به آشکارسازی سوژه‌اش می‌پردازد اما تمام ماجرا را بازنمایی نمی‌کند. در پس این عنوان جغرافیامحور می‌توان ردپای تاریخی و مناسبات آن را جست. در واقع با یک مستند باستان‌شناسی مواجه هستیم که تاریخ را کاوش می‌کند تا از دل آن به روایت و گزارشی جذاب و تماشایی برسد. باستان‌شناسان یک هرم سیلزده در نواحی اطراف رود نیل را مورد کاوش قرار می‌دهند تا اطلاعاتی را در مورد مراسم خاکسپاری یکی از پادشاهان دوران باستان به دست آورند و سرنخ‌های مهمی را در ارتباط با قلمرو پادشاهی کوش کشف کنند. مکاشفه‌ای که داده‌های متنوعی را در پس خود رمزگشایی می‌کند با تصاویری جذاب و چشم‌نواز از محیط و بافت جغرافیایی سوژه.
از همان ابتدا مخاطب چنان با پدیده و تصاویر شگفت‌انگیزی مواجه می‌شود که هم واجد لذت بصری و زیبایی‌شناسی تصویری درخشانی است و هم با تعلیقی که خلق می‌کند مخاطب را با خود و ذهن پرسش‌گر و نگاه کنجکاوش همراه می‌کند. از این رو تماشای مستند «مقبرههای سیلزده نیل» نوعی مکاشفه تاریخی را برای مخاطب فراهم می‌کند و با بهره‌گیری از تکنیک‌ها و تجهیزات تصویربرداری پیشرفته به او امکان می‌دهد تا با باستان‌شناسان درون اثر همراه شود و گام به گام به کشف و بازنمایی معمای اثر بپردازد. جالب این‌که در خود اثر هم نه با یک راوی یا کارشناس که با گروهی از باستان‌شناسان مواجه هستیم که مکاشفه‌ای گروهی را تجربه می‌کنند.
مستند محصول سال ۲۰۲١ است و از تصویر، شیوه روایت و امکانات و بضاعت فنی و تکنیکی آن می‌توان به متاخر و مدرن بودن آن پی برد. کارگردان آن کیتی بائر مرداک است. دوین ای. حق به عنوان راوی در فیلم «مقبرههای سیلزده نیل» حضور داشته است. فارغ از نقطه کانونی و غایی سوژه که یافتن سرنخ‌هایی از پادشاهی کوش و کشف اطلاعاتی درباره مراسم خاکسپاری او به عنوان یکی از پادشاهان دوران باستان است، خود مقبره و موقعیت و ابعاد و عظمت آن از یک سو و قرار گرفتن بخش‌های عمده آن در زیر آب به قدری جذاب و دیدنی است که مخاطب را مرعوب و میخکوب خود می‌کند. بدون شک هنر تصویربرداری در این مستند یکی از نقاط قوت آن است که فارغ از این‌که در خدمت سوژه و محتوا قرار دارد خودش نیز به عنوان یک عنصر و مولفه مستقل از سویه‌های ارزشمند زیبایی‌شناختی برخوردار است.
مستند برخلاف اغلب مستندهای جغرافیا- باستان‌شناسی که خشک و جدی هستند هم از تنوع بصری و هم لحنی صمیمی و عامه‌پسند در روایت برخوردار است که آن را از یک مستند علمی تخصصی به مستندی عمومی‌تر برای طیف بیشتری از مخاطبان بدل می‌کند. قاب‌بندی‌های زیبایی دارد که گاهی دوست داری آن را ثابت نگه داری و از تماشای آن لذت ببری. مستندی که شکوه و شگفتی تاریخ را توامان و به موازات هم بازنمایی می‌کند و به درک و شناخت متفاوتی می‌رسد. درواقع مستند «مقبرههای سیلزده نیل» صرفا اطلاعات نمی‌دهد بلکه مخاطب را در تجربه‌ای کنش‌گرانه با خود همراه کرده و اطلاعات را به آگاهی و شناخت بدل می‌کند.
