مجله نماوا، شادی حاجی مشهدی
برای انسان امروزی، دیگر سفر کردن به مکان‌های دست نیافتنی کره زمین رویا نیست؛ امروزه می‌توان، با امکانات پیشرفته و تخصصی و به مدد دوربین‌های پروازی قابل کنترل (DRONE /دِرون‌ها) از عجیب‌ترین و بکرترین نقاط دنیا دیدن کرد.
شاید برای بسیاری از دوست‌داران طبیعت، پرواز بر فراز بلندترین قله‌ها یا تماشای گدازه‌هایی که از دهانه آتشفشان‌های فعال و جوشان به آسمان پرتاب می‌شوند، هیجان‌انگیز باشد، اما دو نقطه در دورترین جای کره زمین وجود دارد، که همچنان ناشناخته و شگفت‌انگیز باقی مانده‌اند.
قطب‌ها، در منتهی‌الیه شمالی و جنوبی این کره آبی رنگ، خانه بسیاری از عجیب‌ترین و زیباترین موجودات زنده‌اند؛ از خرس‌های قطبی غول پیکر و پشمالو گرفته تا پنگوئن‌های امپراتور، گرگ‌های شکارچی و آلباتروس‌های سرگردان و انواع پرندگان و آبزیان، گونه‌های جانوری کم‌نظیری‌اند که در این مناطق یخ‌زده زندگی می‌کنند.
برای ثبت لحظاتی از این حیات حیرت‌انگیز و زیبا، مجموعه مستند جاه‌طلبانه و پرزحمتی ساخته شده که با ماه‌ها فیلمبرداری دشوار و طولانی در مناطق قطبی، تصاویر کم‌نظیری را گردآوری کرده است. مجموعه مستند سیاره یخ‌زده، یک مجموعه مستند هفت اپیزودی و طبیعت‌نگارانه است که در سال ۲۰۱۱ و توسط BBC و The Open University تولید شده است.
«سیاره یخ‌زده»، در واقع پرتره نهایی مناطق قطبی است که تمام زیبایی شکننده و قدرت باشکوه عناصرطبیعی آن را در بزرگترین مناطق وحشی زمین به تصویر می‌کشد. این مستند بر زندگی در اکوسیستم سرسخت و خشن قطب تمرکز دارد و نشان می‌دهد که قطب با داشتن بزرگترین بیابان‌های روی زمین در مجاورت اقیانوس و کوه‌های یخی، دارای مناظر زیبا و آب و هوایی متغییر است که به هیچ کجای سیاره ما شباهت ندارد.
این مستند هفت قسمتی با تحسین منتقدان مواجه شده است و امتیاز متاکریتیک ۹۰ از ۱۰۰ را کسب کرد، تصاویر این مستند، توسط واحد تاریخ طبیعی بی بی سی فیلمبرداری شده و تیم تولید آن، پیش‌تر مسئولیت مشابهی در مجموعه‌های «سیاره آبی» (۲۰۰۱) و «سیاره زمین» (۲۰۰۶) بر عهده داشتند. دیوید اتنبرو جانورشناس و مستندساز محبوب بریتانیایی نیز به عنوان راوی در آن حضور دارد و با تجربه‌ای که از سفرهای پیشین خود دارد، روایتگری این پروژه دشوار را به درستی انجام می‌دهد.
نماهای خارقالعاده این مجموعه با استفاده از آخرین فناوری‌های روز و انواع دوربین‌ها و لنزهای حرفه‌ای در زمین، هوا و زیر آب و در شرایط طاقت فرسای قطب، تصویربرداری شده تا درام زندگی موجودات سرزمین‌های سرد را از نزدیک‌ترین فاصله و با دقیق‌ترین جزئیات به تصویر کشد.
هفت اپیزود یکساعته برای این مجموعه به نام های «پیش به سوی انتهای زمین»، «بهار»، «تابستان»، «پاییز»، «زمستان»، «آخرین مرز» و «روی یخ نازک» ساخته شده که با سفر دیوید اتنبرو از قطب شمال آغاز می‌شود. در اپیزود نخست، وقتی که خورشید پس از شش ماه تاریکی، دوباره شروع به درخشش کرده، دوربین، یک جفت خرس قطبی نر و ماده را دنبال می‌کند تا جنبه‌های شگفت‌انگیزی از شروع چرخه حیات و باروری را در طبیعتِ خشنِ قطب نشان دهد. چهار قسمت بعدی، فصول در حالِ تغییر در قطب را به تصویر می‌کشند و در یکی از اپیزودها به فعالیت‌های بشر و تاثیر زندگی مدرن و ماشینی بر آنچه در قطب رخ می‌دهد، پرداخته می‌شود.
درقسمت آخر، «روی یخ نازک»، چگونگی تأثیر گرمایش جهانی بر اکوسیستم مناطق قطبی بررسی می‌شود. سازندگان مجموعه سرسختانه به مکان‌های جدیدی از جمله آتشفشان‌های فعال قطب جنوب و شمال در روسیه رفته و سکانس‌های جالبی از اردک‌های در حال مهاجرت و گله فوک‌های دریایی و شکار دسته جمعی آنها توسط نهنگ‌های قاتل که بسیار دیدنی است، ثبت کرده‌اند.
در تصویربرداری‌های هوایی از دوربین‌های Cineflex و Gyron که در مجموعه «سیاره زمین» نیز پیشگام بودند، استفاده شده که امکان ثبت تصاویر ثابت را از فاصله دور بدون ایجاد مزاحمت برای حیوانات فراهم می‌کند.
در این مستند راوی از قطب شمال به قطب جنوب می‌رود و در این مسیر با آب و هوا و مناظر مختلف قطبی مواجه می‌شود. حیواناتی همچون خرس قطبی، پنگوئن‌ها و نهنگ گوژپشت را می‌بینیم و با چالش‌های زندگی گرگ خاکستری برای شکار گاومیش‌های کوهان‌دار آمریکایی و جغد خاکستری بزرگ برای یافتن طعمه در یخبندان‌های قطبی آشنا می‌شویم. همچنین با جهان رویایی و زیبای اعماق اقیانوس و لایه‌های زیرین یخ‌های بزرگ مواجه می‌شویم و تصاویر کم‌نظیری را از این مکان‌ها برای نخستین بار می‌بینیم.
تصویربرداری به شکل تایم لپس (گاه گذشت) در روند فیلمبرداری مستندهای حیات وحش و طبیعت نگار، اجتناب ناپذیر است و حتی گاهی برای ثبت یک لحظه خاص نیاز به استفاده از دوربین‌هایی با توانایی‌های پیچیده است که قادر باشند تعداد فریم‌های بیشتری را در هر ثانیه ثبت کرده و بعدا به صورت حرکت آهسته (اسلوموشون) نمایش دهند. دوربین‌های سوپر اسلوموشن به کار رفته در این مستند، با امکان ثبت تعداد زیادی فریم در ثانیه، قابلیت ثبت لحظات خاصِ شکار یا فرار حیوانات را فراهم کرده‌اند.
تماشای این مستند بیش از همه ما را به قدرت مخلوقات شگفت‌انگیز جهان‌های یخی برای ادامه حیات و زندگی در شرایط سخت متوجه می‌کند، مثلا در اپیزود بهار می‌بینیم که همزمان با بزرگترین دگرگونی فصلی در سیاره ما و با تابش خورشید پس از پنج ماه غیبت و گرم شدن هوا، در نواحی قطبی جنب و جوش تازه‌ای رخ می‌دهد و این مکان جادویی تغییرات اساسی می‌کند.
درکی که از کیفیت فصل‌ها در نواحی قطبی داریم با سایر نقاط زمین متفاوت است در اوج تابستان قطبی که خورشید غروب نمی‌کند، برای انبوهی از مهاجرت های تابستانی فرصت خوبی فراهم می‌شود و در زمان سپری شدن یک روز طولانی حوادث دراماتیک زیادی در طبیعت رخ می‌دهد.
برای حیوانات مناطق قطبی، پاییز به معنای نبردهای خونین و سفرهای حماسی است. در پاییز زمان شکار و ذخیره غذا رو به اتمام است، اقیانوس منجمد شمالی در حال یخ زدن است و یخ‌های دریا با سرعت ۲.۵ مایل در روز در اطراف قطب جنوب پیشروی می‌کنند. هیچ آزمایشی بزرگتر از زمستان در زندگی موجودات قطبی وجود ندارد. دما در زمستان به ۷۰ درجه پایین‌تر از صفرمی‌رسد و بادهایی با ۲۰۰ کیلومتر در ساعت شروع به وزیدن می‌کند. تاریکی و یخ در سراسر مناطق قطبی گسترش می‌یابد و تنها تعداد کمی از موجودات زنده در این چرخه باقی می‌مانند تا بهارسال آینده را ببینند.
در اپیزود ششم از این مجموعه به نام آخرین مرز، به ثروت و منابع خارقالعاده مناطق قطبی اشاره می‌شود، گنجینه ای از حیات که هزاران سال مردم را مشتاق به بازدید از آن نگه داشته و امروزه نیز بقای آن به ترکیبی از خرد باستانی و علم پیشرفته متکی است.
با تماشای این مجموعه، پیامدِ تلخِ گرم شدن کره زمین را در چنین مقیاس بزرگی، بر حیات خود و بقیه موجودات این سیاره درک می‌کنیم. اتنبرو در پایان، با مرور سفرش به هر دو قطب، قصد دارد بررسی کند، چرا اتفاقاتی که در قطب می افتد، به افزایش دمای کره زمین مربوط است. اینکه بشر امروزی قادر است با ایجاد تغییرات به ظاهر اندک، اما درست، بر حیات خود و دیگر موجودات زنده تاثیر بگذارد، پیام مهم این مستند دیدنی است.
